Wat is plaveiselcelcarcinoom?
Plaveiselcelcarcinoom is een kwaadaardige tumor die ontstaat door de oncontroleerbare groei van plaveiselcellen in de huid. Deze vorm van huidkanker ontwikkelt zich meestal op huidgebieden die vaak zijn blootgesteld aan de zon, zoals het gezicht, de oren, nek, hoofdhuid, handen, en armen, maar het kan ook voorkomen op andere delen van het lichaam. Hoewel PCC meestal lokaal blijft, kan het in sommige gevallen invasief worden en zich verspreiden naar nabijgelegen lymfeklieren en andere organen, wat het potentieel gevaarlijker maakt dan andere, meer voorkomende vormen van huidkanker zoals basaalcelcarcinoom.
Hoe ontstaat plaveiselcelcarcinoom?
Plaveiselcelcarcinoom wordt voornamelijk veroorzaakt door langdurige blootstelling aan ultraviolette (UV) straling van de zon of zonnebanken. Deze straling kan het DNA in de huidcellen beschadigen, wat leidt tot ongecontroleerde celgroei en uiteindelijk de vorming van kanker. Andere risicofactoren zijn:
- Leeftijd en huidtype: Oudere mensen en mensen met een lichte huid, blauwe ogen, en blond of rood haar hebben een hoger risico.
- Immuunsuppressie: Mensen met een verzwakt immuunsysteem, zoals patiënten die immuunsuppressiva gebruiken na een orgaantransplantatie, lopen een hoger risico.
- Actinische keratose: Deze voorloperlaesies zijn ruwe, schilferige plekken op de huid die kunnen overgaan in PCC als ze niet worden behandeld.
- Roken: Roken verhoogt het risico op plaveiselcelcarcinoom, vooral op de lippen en in de mondholte.
- Blootstelling aan schadelijke stoffen: Langdurige blootstelling aan bepaalde chemicaliën, zoals arsenicum, kan het risico verhogen.
Wat zijn de symptomen van plaveiselcelcarcinoom?
Plaveiselcelcarcinoom kan zich manifesteren als verschillende huidlaesies, die vaak variëren afhankelijk van de locatie en het stadium van de kanker. Enkele veelvoorkomende symptomen zijn:
- Ruwe, schilferige plek: Een rode, ruwe of schilferige plek die niet geneest en in grootte toeneemt.
- Opgeheven knobbeltje: Een stevig, verheven knobbeltje dat soms een ruwe of schilferige oppervlakte heeft en mogelijk in het midden verzweert of korstjes ontwikkelt.
- Open zweer: Een zweer die niet geneest of terugkeert nadat deze is genezen.
- Wratachtige laesie: Een laesie die lijkt op een wrat, vaak met een centrale depressie of een schilferige korst.
- Bloeding of korstvorming: De laesie kan gemakkelijk bloeden of korstjes vormen, vooral bij trauma of irritatie.
Hoe wordt plaveiselcelcarcinoom behandeld?
De behandeling van plaveiselcelcarcinoom hangt af van de grootte, locatie, en mate van verspreiding van de tumor, evenals de algehele gezondheid van de patiënt. De belangrijkste behandelingsopties zijn:
- Chirurgische excisie: De meest voorkomende behandeling waarbij de tumor wordt weggesneden, samen met een marge van gezond weefsel om ervoor te zorgen dat alle kankercellen worden verwijderd.
- Mohs micrografische chirurgie: Een gespecialiseerde techniek die bijzonder effectief is voor PCC op cosmetisch gevoelige gebieden zoals het gezicht. Hierbij wordt de tumor laag voor laag verwijderd en onder de microscoop onderzocht totdat er geen kankercellen meer worden gevonden.
- Cryotherapie: Bevriezing van de tumor met vloeibare stikstof om de kankercellen te vernietigen, meestal toegepast bij kleine en oppervlakkige PCC’s.
- Stralingstherapie: Gebruikt bij patiënten die geen operatie kunnen ondergaan of wanneer de kanker zich heeft verspreid naar nabijgelegen lymfeklieren of andere weefsels.
- Fotodynamische therapie (PDT): Hierbij wordt een lichtgevoelige stof aangebracht op de huid, gevolgd door belichting met een speciale lamp om de kankercellen te vernietigen.
- Topische chemotherapie: Crèmes of zalven die chemotherapeutische middelen bevatten, kunnen worden gebruikt voor oppervlakkige PCC’s.
- Systemische therapie: In zeldzame gevallen van gevorderd of uitgezaaid plaveiselcelcarcinoom kunnen systemische behandelingen zoals chemotherapie of immunotherapie nodig zijn.
Prognose en preventie
De prognose voor plaveiselcelcarcinoom is over het algemeen goed wanneer de kanker vroeg wordt ontdekt en behandeld. In de meeste gevallen kan de tumor volledig worden verwijderd, en de kans op genezing is hoog. Echter, omdat PCC het potentieel heeft om uit te zaaien, is het belangrijk om het snel te laten behandelen. Patiënten die een PCC hebben gehad, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van nieuwe huidkankers, dus regelmatige huidcontroles zijn essentieel.
Preventieve maatregelen omvatten:
- Bescherming tegen de zon: Gebruik van zonnebrandcrème met een hoge SPF, het dragen van beschermende kleding, en het vermijden van direct zonlicht, vooral tijdens piekuren.
- Vermijden van zonnebanken: Zonnebanken vermijden, aangezien deze aanzienlijke hoeveelheden schadelijke UV-straling kunnen afgeven.
- Regelmatige huidcontroles: Zelfonderzoek van de huid en regelmatige dermatologische controles om vroege tekenen van huidkanker te detecteren.
- Behandeling van actinische keratose: Tijdige behandeling van actinische keratose kan de ontwikkeling van PCC voorkomen.
Wat is het verschil tussen plaveiselcelcarcinoom en andere vormen van huidkanker?
Plaveiselcelcarcinoom verschilt van basaalcelcarcinoom en melanoom, zowel in gedrag als in ernst. PCC is agressiever dan basaalcelcarcinoom en heeft een grotere kans om uit te zaaien, maar het is minder gevaarlijk dan melanoom, dat de neiging heeft om sneller te metastaseren. Terwijl basaalcelcarcinoom voornamelijk lokaal destructief is en zelden uitzaait, heeft plaveiselcelcarcinoom het potentieel om zich te verspreiden, wat het belangrijk maakt om snel te behandelen.
Plaveiselcelcarcinoom is een veelvoorkomende vorm van huidkanker die, hoewel behandelbaar, serieus moet worden genomen vanwege het risico op uitzaaiing. Vroege detectie en behandeling zijn cruciaal voor een goede prognose en het behoud van een gezonde huid.
